De Grote Kleine Treinencompetitie Aflevering 6, thema De toekomst

(Let op: deze review bevat spoilers!)

Het was zover: de finale. Voor het laatst streden de overgebleven bouwteams Oranje en Roze tegen het decor van het Spoorwegmuseum te Utrecht om de overwinning met bijbehorende prijs: gedurende enkele weken expositie van de treinbaan op het Centraal Station van Utrecht.

Het opgegeven hoofdthema was De toekomst. Evenals in de afgelopen afleveringen waren de teams vrij naar eigen inzicht neventhema’s in hun banen te verwerken. Jurylid Diane Meyboom benadrukte “gestructureerde creativiteit”, waarbij zij verwachtte dat bijvoorbeeld kleuren en materialen op elkaar worden afgestemd. Mede-jurylid Evan Daes voegde niets nieuws toe, zoals altijd wees hij met serieuze blik op (alweer) creativiteit, bouwkwaliteit en technische uitvoering met perfect rijdende treinen. Maar in deze eindstrijd was er een extra uitdaging: de te bouwen baan moest naadloos op de vier eerder gemaakte projecten aansluiten, waarop een trein het totale parcours van begin tot eind zonder haperen diende af te leggen. Voor deze opdrachten hadden beide teams slechts twee (langere) in plaats van de gebruikelijke drie bouwdagen de tijd. Toegestane medewerking van een extra bouwer per team haalde de druk wat van de ketel.

Team Oranje verbeeldde de toekomst in een route langs drie eilanden waar twee treinen helemaal omheen reden. Het middelste ervan, met onder meer een raketinstallatie voor ruimtereizen, stelde het nu voor van waaruit je twee toekomstige kanten op kon: een groene, schone kant vol van leven, met windmolens en een stad zonder auto’s. Of naar de kille, doodse en vervuilde kant, waar de natuur uit de tijd dat de aarde nog gezond was tot geconserveerde objecten in een museumpark zijn verworden. Volgens teamlid Kelvin een aanklacht tegen en bewustwording van milieuvervuiling en klimaatverandering.

Team Roze koos als vervolg op het thema uit de vorige aflevering voor een maanlandschap met in het centrum een station van waaruit eveneens twee treinen zouden gaan rijden, rechts een woongedeelte voor aliens en links een attractiepark voor ruimtetoeristen. Tussen deze drie groepen kwam een systeem van tunnels waardoor bussen rijden. Volgens voorvrouw Ellen wordt slechts een stukje ervan vrolijk en kleurrijk, het grootste deel grijs en saai. O? Hopelijk hebben de andere teamleden dat niet gehoord!

De jury gaf deze keer geen “dwarsligger” op, maar Martin uit Team Roze wist daar onbedoeld toch een draai aan te geven: oververhitting van zijn haakse slijper veroorzaakte kortsluiting als gevolg waarvan medeteamleden en concurrenten tijdelijk zonder stroom zaten. In zijn commentaar bleef Martin er nuchter onder en zette de verhoudingen nog even op scherp: “Oranje zit ons toch al de gehele competitie dwars”.

In de eerste helft van de uitzending was het nog moeilijk te zeggen welk team de meeste creativiteit aan de dag legde. Het van toiletpapier gemaakte water van toegevoegd Oranje-teamlid Frank maakte jurylid Diane enthousiast. Ook Evan was van het idee onder de indruk, maar de afwerking verdiende volgens hem meer aandacht. Terecht: rotsblokken langs de waterranden ‘dreven’ kaal op het water. Dit vroeg om golfslag, verkleuring, verwering. Teamlid Rutger nam Evans commentaar als positief op: daar heb je wat aan voor toekomstige bouwprojecten. Dus maar snel verder afwerken met pigmentpoeders en flacons Watereffecten van Noch. Dat zag er een stuk overtuigender uit. Vlak voor de eindstreep moesten de leden van Team Oranje nog ‘even’ twee vooraf beloofde aquaria onder de baan plaatsen ter illustratie van leven en uitsterving onder het wateroppervlak. Mooi, maar veel moeite voor objecten waarvan je je kunt afvragen of die wel bij een treinbaan passen.

Bij Team Roze had Ellen tegenslag met haar ambitieuze futuristische brug: de dragende constructie uit van rietjes gemaakte kolommen en pijlers was instabiel: de gebruikte lijm hechtte niet goed. Het is bij zo’n belangrijk element in de baan altijd de vraag of je onder tijdsdruk er veel moeite in moet steken of het beter of een andere boeg kan gooien. Echtgenoot Martin besloot rigoureus, zonder overleg het werkstuk te slopen en opnieuw te maken. Ellen reageerde aanvankelijk gelaten, maar later bracht het voorval haar toch tot tranen. Daar was het voor sensatiebeluste emotietoeristen bijna verplichte moment dat we in de voorgaande aflevering zo hebben moeten missen. Maar Martins actie was hoe dan ook pijnlijk en onverstandig: niet best voor je relatie en de teamgeest.

Ellen herpakte zich en bracht rijkelijk een decoratie van maanstof aan. Onontbeerlijk uiteraard, maar vergeet niet achteraf het spoor goed schoon te maken... De drie meter lange achtergrondfoto met zicht op Aarde was goed gekozen. Het duistere maanlandschap vroeg wel enige aanvullende verlichting. Plaatsing van de beschermende koepel over het attractiepark zette het enige stukje vrolijkheid verder in het donker. De op advies van Evan toegevoegde ledverlichting wierp nieuw licht op de zaak, maar deze verhoogde het stroomverbruik waardoor het platform met park niet meer draaide. Jammer maar helaas? Was dit niet met afzonderlijke voedingen voor verlichting en draaiplateau op te lossen? Ach, een voertuig van Faller Car System blijft in een tunnel steken. Martin zaagde een gat aan de onderzijde van de baan waardoor het kon worden bevrijd. Gewaagd, maar anders was de moeite van het aanleggen van de rijdraad – waarbij de oververhitte groevenfrees al voor stroomuitval had gezorgd – voor niets geweest.

Voor ondersteuning van de jury bij haar eindoordeel was als gastjurylid radiopresentator en treinenfanaat Erik de Zwart uitgenodigd. Hij beloofde vooral op de details te zullen letten. Volgens de jury was bij Team Oranje het grote verhaal conceptueel goed in elkaar gezet, waarmee het een mooie boodschap bracht. Maar het dode eiland oogde nog te vrolijk en miste details zoals gestorven vissen. De combinatie baan en aquaria werkte naar oordeel van de jury niet: de aquaria hadden weggelaten kunnen worden. Duidelijk. Bij Team Roze was Erik de Zwart erg over de creativiteit en humor te spreken. En jawel: de Car System bussen reden! De uitwerking van het maanlandschap had echter beter gekund en niet onbelangrijk: de gekozen treinen waren wel erg gewoontjes en onwaarschijnlijk. Volgens Evan hadden binnen het thema met een beetje extra creativiteit meer futuristische treinen kunnen worden ingezet. Jammer dat we geen FYRA-treinstellen meer hebben…

In de koppeling met eerder gebouwde banen reed een goederenstoomlocomotief met draagwagen bij beide teams feilloos van start op baan één tot eindpunt op baan vijf. Iets vreemds dat niet goed in beeld werd gebracht: op de derde baan van Team Roze stopte de locomotief aan het einde bij een stootblok. Hoe kwam deze op het vervolg terecht?

Gemiddeld scoorde Team Roze een 8, Team Oranje kreeg een 8,5 waarmee het zich op Roze revancheerde en winnaar werd van De Grote Kleine Treinencompetitie 2021. Als verrassing reikte André van Duin de Gouden Loc uit, een goudkleurig model van de elektrische NS-locomotief serie 1200.

Uiteindelijk heeft deze uit Groot-Brittannië overgewaaide competitieformule bij Omroep MAX veel kijkers getrokken, ook mensen die nooit iets hebben gebouwd of ook maar enige interesse in de (treinen)hobby hebben. De combinatie van creativiteit, emoties, eigenzinnigheid (en eigenwijsheid!) met de professionele, aanstekelijk optimistische presentatie van André van Duin en kritisch jurycommentaar hebben vermakelijke en leerzame televisie gebracht. Met de setting van het geheel kan een parallel met Heel Holland Bakt niemand zijn ontgaan. Ook in de modelbouw- en treinenhobby zijn er veel smaken te proeven en hopelijk heeft het programma velen aangespoord ook eens een projectje op te pakken. Wie weet, een mooie opmaat voor Heel Holland Bouwt?